«Σκέψη για τη σκέψη»
Το άτομο δεν περιορίζεται μόνο στο να παρατηρεί, να αξιολογεί
και να τροποποιεί τη συμπεριφορά του. Διαθέτει επίσης την εκπληκτική ιδιότητα
να παρατηρεί, να αξιολογεί και να τροποποιεί την ίδια του τη γνωσιακή
λειτουργία. Πρόκειται για τη λεγόμενη μεταγνωσιακή ικανότητα, την ικανότητα να
στοχάζεται πάνω στις γνωστικές του διαδικασίες, να κατανοεί και να
επεξεργάζεται τις διαδικασίες της σκέψης του.
Τον όρο µεταγνώση (metacognition) ή διαφορετικά «σκέψη για τη
σκέψη» καθιέρωσε η Γνωστική Ψυχολογία. Πρόκειται για τη συνειδητοποίηση την
οποία εκ των υστέρων (-μετά-) αποκτά το άτομο για τη γνώση που κατέχει, τις
διαδικασίες που χρησιμοποίησε προκειμένου να την αποκτήσει και τα αποτελέσματα
τους. Με άλλα λόγια είναι η ενημερότητα που έχουμε για τους γνωστικούς μας
μηχανισμούς και το πώς αυτοί λειτουργούν.
Το άτοµο πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει ποια είναι η
υπάρχουσα γνώση του, αν αυτή επαρκεί για να αντιµετωπίσει μια συγκεκριµένη προβληµατική
κατάσταση, αν πρέπει να γίνουν αναπροσαρµογές, ποιος στρατηγικός σχεδιασµός
απαιτείται για τη λύση του προβλήµατος και αν η σειρά των ενεργειών επίλυσης
οδηγεί στο ζητούµενο αποτέλεσµα. Γνωρίζοντας πώς λειτουργεί η γνωστική του «µηχανή»,
µπορεί κανείς να προγραµµατίζει, να προβλέπει, να κατευθύνει και να αξιολογεί
τις σκέψεις του.
Η γνώση που αποκτάται µέσα από τη µεταγνωστική διαδικασία
ονοµάζεται µεταγνωστική γνώση (metacognition knowledge) και προϋποθέτει
αναλογισμό πάνω στο περιεχόμενο της ήδη αποκτηθείσας εμπειρίας και της μνήμης.
Οι μεταγνωστικές εμπειρίες αναφέρονται σε ο,τιδήποτε βιώνει (συναισθηματικά ή
γνωστικά) το άτομο κατά τη διάρκεια της γνωστικής επεξεργασίας-ενασχόλησης. Οι άλλες µορφές, οι μεταγνωστικές δεξιότητες,
αναφέρονται στη γνώση των στόχων και των στρατηγικών και αφορούν την ενηµερότητα
για τον αντικειµενικό σκοπό της γνωστικής δράσης, καθώς και των διαδικασιών που
χρησιµοποιούνται για την επίτευξη του στόχου αυτού.
Η µεταγνώση, λοιπόν, κινείται σε ένα επίπεδο ανώτερο της
βασικής λειτουργίας επεξεργασίας των πληροφοριών και των αυτοµάτων διεργασιών,
γιατί προϋποθέτει ενηµερότητα για τις προηγούµενες γνωστικές μας καταστάσεις.
Ελένη Χρα
