Emptiness Syndrοme II

                                                                 

                                                                    

                                                             «Και έπεφτε, ολοένα έπεφτε. Και μια και δεν είχε τι άλλο να κάνει, συνέχισε να μιλάει στον εαυτό της»

Lewis Carroll , Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων

Προτού βρούμε τις διαφορές, ας ξεκινήσουμε από τη βασική τους ομοιότητα: το αίσθημα του ανικανοποίητου.

Στην πρώτη του μορφή*, το Σύνδρομο του Κενού ωθεί σε βεβιασμένες και συχνά ψυχαναγκαστικές επιλογές επιβεβαιώνοντας με αυτόν τον τρόπο το κοινωνικό στερεότυπο, ανακυκλώνοντας ενίοτε το οικογενειακό μυθιστόρημα. Ο Δούρειος  Ίππος των υποκοριστικών μεγεθύνει ύπουλα το ανικανοποίητο στην οξύμωρη μάλιστα προσπάθειά του να το εξαλείψει (!).

Στη δεύτερή του μορφή -όπως κάθε σύμπτωμα, όπως κάθε  καταγεγραμμένη ή άδηλη μορφή ψυχοπαθολογίας- το Σύνδρομο του Κενού προβάλλει σχεδόν σαν πολύτιμη ευκαιρία.

Και κάπου εδώ οι δύο μορφές του συνδρόμου ακολουθούν παράλληλους ή/και αντίθετους δρόμους καθώς οι διαφορές τους αρχίζουν να γίνονται πια αισθητές.

Εάν εστιάσουμε τη βαθιά υπαρξιακή αγωνία του σύγχρονου υποκειμένου στο αίσθημα του ανικανοποίητου, τότε μήπως άραγε προκειμένου να ελαττώσουμε το αίσθημα αυτό ή έστω να το διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα θα πρέπει πρώτα να αναζητήσουμε τι είναι αυτό που το τροφοδοτεί;

Ή ίσως καλύτερα αυτό που το νοηματοδοτεί;

Στην προσπάθειά του να βρει μια θέση στον κόσμο το υποκείμενο επιχειρεί να δίνει νόημα στην ύπαρξή του και στον κόσμο. Η προσπάθεια αυτή είναι διαρκής - κατ’εικόνα και καθ’ομοίωση αυτής της ίδιας της έννοιας του ανικανοποίητου!Και όσο η προσπάθεια δεν τελεσφορεί, όλο και  περισσότερο το κενό μεγαλώνει και η θέση του υποκειμένου στον κόσμο γίνεται όλο και πιο επισφαλής. Και όσο η θέση του στον κόσμο εκκρεμεί,  τόσο πιο πρόσκαιρο το νόημα που κάθε φορά δίνει το υποκείμενο στον εαυτό του και στον κόσμο και τόσο πιο έντονο το άγχος του υποκειμένου ώστε νομοτελειακά σχεδόν την επόμενη φορά να … αποτύχει καλύτερα. Κύκλος φαύλος.

Αν κοιτάξουμε από πιο κοντά όμως τον φαύλο κύκλο του κενού, αντί να οδηγηθούμε  σε αδιέξοδο, μήπως πρέπει να αναρωτηθούμε αν  ήδη χωρίς να το γνωρίζουμε έχουμε στη διάθεσή μας  τα «κλειδιά» προς την αρχή του λαβυρίνθου; Μήπως αυτή ακριβώς η αίσθηση του παροδικού που συνδέει τον εαυτό μας με τον κόσμο είναι εκείνη που θα πρέπει να μας πείσει να μη γατζωνόμαστε τόσο απεγνωσμένα ως υποκείμενα σε αντι-κείμενα τόσο φευγαλέα, τόσο ρευστά;

Οι κύριοι άλλωστε υπεύθυνοι για την ολοένα και πιο δυνατή εξάρτησή μας από τα αντι-κείμενα δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως είναι τα συναισθήματά μας.Τι είναι όμως τα συναισθήματα; Αν μιλήσουμε απλά, δεν είναι τίποτε άλλο παρά κρίσεις, αξιολογήσεις. Δεν είναι τίποτε άλλο παρά ταυτίσεις.

 Ο μηχανισμός της ταύτισης είναι κεντρικός στην ανάδυση του υποκειμένου οντογενετικά και φυλογενετικά. Αποτελεί κοινό τόπο είτε μιλήσουμε με όρους βιολογίας, είτε με όρους εξελικτικής ψυχολογίας, είτε με ψυχαναλυτικούς όρους.

Παρομοιάζοντας τον εαυτό μας και τον κόσμο -δεδομένου μάλιστα ότι τα όρια ανάμεσα σε αυτά τα δύο δεν είναι απολύτως  προσδιορισμένα- με ένα κινηματογραφικό φιλμ θα δούμε ότι αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως εικόνα δεν είναι τίποτε άλλο παρά εκατομμύρια pixels , τα οποία αθροιστικά και με τη μεσολάβηση συναισθημάτων που προϋπάρχουν στο ρεπερτόριό μας (δηλαδή ταυτίσεων), συνιστούν αυτήν την εικόνα.

Η μεταφορά αυτή μπορεί ίσως να μας πείσει ότι παρακολουθώντας από απόσταση το αντι-κείμενο, είτε αυτό ονομάζεται εαυτός είτε κόσμος, με τρόπο ώστε τα pixels αυτά να μην είναι ορατά στο γυμνό μάτι, μπορούμε μέσα από επίμονη άσκηση να απο-ταυτιστούμε από τις στρεβλές προκαταλήψεις και τα απατηλά συναισθήματα. Και τότε ίσως αντί για το κενό, κάτω από τα πόδια μας προβάλλει η «κουνελότρυπα» για του καθενός μας την εσωτερική, μοναδική Αλήθεια.

Σοφία Κάσση

*βλ. δημοσίευση 1/11/2013